Το Άγιο Φως

Καλημέρα και καλό μήνα σε όλους. Ο Απρίλιος είναι ο μήνας που εορτάζεται από τους χριστιανούς το Πάσχα, η πορεία του Χριστού προς τη Σταυρική Θυσία και η Ανάστασή Του, με την οποία, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας, νικήθηκε ο θάνατος και δόθηκε στους ανθρώπους η δυνατότητα της Ανάστασης, της επικράτησης της ψυχής τους δηλαδή και μετά το θάνατο του θνητού σώματος, προς τον τελικό της σκοπό, που είναι η ένωσή της με το Θεό και η εξασφάλιση της μετά θάνατον ζωής.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν την παραπάνω ιστορία αλληγορική και σπεύδουν να τονίσουν ότι Θεοί που θυσιάστηκαν για το κοινωνικό σύνολο υπάρχουν και σε άλλες θρησκείες, απόηχος των οποίων ή και κακή αντιγραφή τους σύμφωνα με τους πιο επικριτικούς, αποτελεί η ιστορία του Ιησού από τη Ναζαρέτ.
Για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης και για να μη χρειάζεται να το επισημαίνουμε συνέχεια, θα δεχτώ το γεγονός της ιστορικότητας του Χριστού και την κυριολεξία της Ανάστασής Του. Θα τονίσω επίσης ότι είμαι ευνοϊκά διακείμενος στη χριστιανική πίστη. Αυτά τα τρία σημεία τα τονίζω εξ αρχής ώστε να καταστούν σαφή στον οποιονδήποτε και να μη χρησιμοποιηθούν ενδεχομένως ως κακόγουστα επιχειρήματα. Γιατί το ζήτημα που θα εξετάσουμε σε αρκετά από τα επόμενα άρθρα δεν είναι η ιστορικότητα του προσώπου ή η κυριολεξία της ιστορίας αλλά ένα γεγονός που έχει προκαλέσει αρκετές διαμάχες μεταξύ χριστιανών και μη: Το Άγιο Φως και η τελετή της Αφής του. Διότι για τους χριστιανούς, ένα αδιαμφισβήτητο σημάδι ότι η Ανάσταση και ο Ιησούς ήταν αληθινά, είναι η ύπαρξη του Φωτός εκείνου που ανάβει μια φορά το χρόνο στον Πανάγιο Τάφο της Ιερουσαλήμ.
Στη μελέτη μου αυτή, δεν έχω σκοπό να αποδείξω τίποτα. Δεν θα ισχυριστώ ότι το Φως είναι αληθινό θαύμα αλλά ούτε και απάτη. Διαχωρίζω τη θέση μου τόσο από τους νεοεθνικούς με την κοντόφθαλμη λογική όσο και από το θρησκόληπτο πλήθος. Ευελπιστώ να παρουσιάσω το θέμα όσο πιο διεξοδικά μπορώ, με σεβασμό στις θρησκευτικές αντιλήψεις του καθενός όσο και στην ελπίδα που όλοι οι άνθρωποι θέλουν - και δικαίως - να έχουν. Πάνω από όλα όμως ελπίζω πως οι αναγνώστες μου, άσχετα με την όποια άποψη έχουν επί του θέματος, να αποδειχτούν ικανοί και αντικειμενικοί ομιλητές στο σχολιασμό τους.

Τα γεγονότα που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο

Εδώ και αιώνες το τελετουργικό της Αφής του Αγίου Φωτός έχει ως εξής. Το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου οι καμπάνες του Ναού της Αναστάσεως στην Ιερουσαλήμ χτυπούν πένθιμα. Οι Αρχές ελέγχουν τον Πανάγιο Τάφο, ώστε να αποκλειστεί η πιθανότητα απάτης και ο Σκευοφύλακας μεταφέρει την Ακοίμητο Κανδήλα μέσα εκεί. Κατόπιν ο χώρος σφραγίζεται από τις Αρχές.
Ακολουθεί η είσοδος του Ορθόδοξου Πατριάρχη στο Ναό, το χέρι του οποίου φιλούν εκπρόσωποι άλλων χριστιανικών δογμάτων, προκειμένου να παραλάβουν από αυτόν το Άγιο Φως. Γίνεται Λιτανεία τρεις φορές γύρω από τον Πανάγιο Τάφο και τελικά σταματούν στην είσοδό του. Ο Πατριάρχης βγάζει τα αρχιερατικά του άμφια, μένει με το λευκό στιχάριο και ελέγχεται από τους εκπροσώπους των Αρχών. Μόνο τότε έχει δικαίωμα να εισέλθει στο κουβούκλιο του Τάφου, κρατώντας σβηστούς πυρσούς, ενώ τα καντήλια και όλα τα κεριά είναι σβηστά στο Ναό της Αναστάσεως, ο οποίος δεν έχει ρεύμα.
Εντός του Παναγίου Τάφου, ο Πατριάρχης προσεύχεται λέγοντας ειδικές ευχές και με τρόπο που κανείς δεν βλέπει μιας και δεν είναι παρών, οι πυρσοί του Πατριάρχη ανάβουν με μια φλόγα που δεν καίει για μερικά λεπτά της ώρας. Έτσι ο Πατριάρχης εξέρχεται και μέσα σε μια πραγματικά τρομακτική ατμόσφαιρα δίνει το Φως σε όλους τους εκπροσώπους και σε όλο τον κόσμο, μέσα σε εκδηλώσεις που κυμαίνονται από την έκσταση έως και την υστερία.
Το Άγιο Φως, με ειδική πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας μεταφέρεται στην Αθήνα, όπου και γίνεται δεκτό με τιμές Αρχηγού Κράτους. Από εκεί, με διάφορα μέσα μεταφέρεται σε όλους τους Ναούς της χώρας, όπου λίγο πριν τα μεσάνυχτα σβήνουν τα φώτα και εξέρχεται ο Ιερέας κρατώντας λαμπάδες με το Άγιο Φως ψέλνοντας : "Δεύτε λάβετε Φως, εκ του Ανεσπέρου Φωτός και δοξάσατε Χριστόν, τον Αναστάντα εκ νεκρών". Κατόπιν γίνεται η τελετή και η λειτουργία της Ανάστασης.
Αυτά είναι σε πολύ γενικές γραμμές τα γεγονότα του Μεγάλου Σαββάτου και ήδη ακόμη και ο άσχετος με το θέμα αναγνώστης θα έχει καταλάβει ότι υπάρχει ένα ζήτημα: ο κόσμος πιστεύει και βλέπει πλέον και από τις τηλεοράσεις ότι η φλόγα εκείνη δεν καίει για μερικά λεπτά. Πιστοί και άπιστοι λούζονται κυριολεκτικά με αυτή και δεν παθαίνουν απολύτως τίποτα. Πρόκειται άραγε για ένα αυθεντικό θαύμα ή για κάποιου άλλου είδους φαινόμενο, όπως διατείνονται μερικοί; Αυτό είναι ένα δύσκολο ερώτημα. Θα επιχειρήσουμε, όμως στα άρθρα που θα ακολουθήσουν να κάνουμε μερικές υποθέσεις, χωρίς να ισχυριζόμαστε ότι έχουμε την απάντηση σε όλα τα ερωτήματα. Αλλά πριν από αυτό, θα χρειαστεί να θίξουμε μερικά ακόμη επιμέρους ζητήματα.

Ιστορικά στοιχεία

Οι αρχαιότερες αναφορές στην Αφή του Φωτός χρονολογούνται περίπου από τον 9ο μ. Χ αιώνα. Μια από τις πρώτες από αυτές συναντάμε στο Οδοιπορικό της Αιθερίας, ενώ αρκετές από αυτές χρονολογούνται επίσης από την εποχή των Σταυροφοριών. Ανάμεσα σε άλλους, αναφορές για το Άγιο Φως βρίσκουμε στον κληρικό Νικήτα Βασιλικό (947 μ. Χ), στο Μοναχό Σταυροφόρο Βερνάρδο (865 - 870 μ. Χ), στον Φουσέ της Σαρτρ, χρονικογράφο της Πρώτης Σταυροφορίας (1059 - 1127 μ. Χ), στο Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνό και σε αρκετούς άλλους. Σημειώστε ότι οι περισσότεροι από αυτούς ήταν χριστιανοί και μάλιστα μοναχοί σταυροφόροι. Επίσης, δεν αναφέρουν όλοι την πιθανότητα θαύματος ή μιας συμβολικής και μόνο τελετουργίας.

(συνεχίζεται...)